De richting

Pas geleden had ik een gesprek met een collega-practor die ook vanuit de cultuurhistorische theorie werkt (CHAT). Dat zijn fijne gesprekken. Omdat het een theorie is die niet zo heel bekend is en, behalve in het basisonderwijs, nergens echt expliciet in praktijk gebracht wordt, is het heerlijk om er eens dieper in te duiken, in plaats van uit te leggen.
Ik had in de vorige blog al gezegd dat ik wel eens de filosoof genoemd werd? Terecht wel. Zeker als ik diep in de theorie duik. Toch is dat minder ‘theoretisch’ dan je op het eerste gezicht zou denken.

Wat ik me namelijk door de collega realiseerde is dat CHAT tegelijk theorie, methode en instrument is. Laat dat maar eens even bezinken…… We vonden dat bij Stetsenko, 2017, ik citeer:

Vygotsky’s project (…) moved beyond the old divide between theory and practice and, instead, embodied their unity …

(Stetsenko, 2017, p.116).

Het is dus geen paradox of tegenstelling dat ik zowel een praktische gymleraar als een theoretische wetenschapper ben. Sterker die twee samen vormen een geheel. Zo voel ik dat ook. Een volleybaltraining is net zo theoretisch als ideeën over hoe leren verloopt praktisch zijn.

Maar goed, wat betekent dat voor het leiden van een school?
Om te beginnen hangt dat natuurlijk af waar ik heen wil met het onderwijs. Daar is geen makkelijk en kort antwoord op. Als je mijn website uitpluist dan krijg je daar een beeld van. Grofweg komt het neer op onderwijs dat leerlingen helpt ontwikkelen in de richting van een democratisch burger die kan bijdragen aan de maatschappij op een eigen manier. Voor de leraren geldt hetzelfde, ook zij zouden geholpen moeten worden hun rol te nemen in het ontwikkelen van de kinderen. (Het best samengevat in de term agency, zoals Sannino, Engeström en Lemnos dat uitleggen.)

Om dat te leiden denk ik dat ik vooral kan inspireren en de richting kan wijzen. CHAT is daarvoor mijn methode en instrument. Zoals een OGO-school op basis Vygotskij tal van instrumenten heeft om thematisch onderwijs te maken, kun je ook als schoolleider vergelijkbare instrumenten op basis van dezelfde theorie gebruiken om het onderwijs en de leraren te ontwikkelen (zie ook het vorige bericht). Je zou simpelweg kunnen zeggen: “Practice what you preach!”

Het mooiste voorbeeld van hoe dat op een natuurlijk manier gaat, is het leren vieren van carnaval in Bergen op Zoom. Als je mee leert doen, raak je steeds verder IN het carnaval en draag je daar ook aan bij en leer je het anderen weer. Dat gaat door na te doen, mee te doen, net iets anders te doen en zo de ontwikkeling aan de gang houden dus. Over carnaval schreef ik al:

“De nieuwe generaties neem je eerst mee, daarna doen ze mee, daarna nemen ze het over. Zo groeien ze IN in de culturele traditie. Ik zag het ter plekke gebeuren. Ook met mijn eigen dochters. Hen nemen we al jaren mee, inmiddels doen ze mee, maar nog met hulp van ons. We leggen uit en doen voor hoe we dingen doen (gezond blijven eten, stoppen als je moe wordt, mee zingen, mee doen). Zoals wij onze dochters in en met de carnaval opvoeden, zo zou je de carnaval zelf ook kunnen zien als opvoeder van de maatschappij.”

Omdat de school waarvoor ik wel/niet ga solliciteren in Bergen op Zoom staat, past deze metafoor helemaal goed. Ik zou als het ware de Bergste school willen worden. Niet door (alleen maar) feest te vieren, maar door met leerlingen en leraren en ouders tradities door te ontwikkelen en zo vanuit het bestaande, kritisch, naar de toekomst toe te leven.

Je zou me een vrolijke idealist kunnen noemen.

Tuurlijk weet ik dat idealen mooi zijn, maar dat ik me als schoolleider moet verantwoorden op veel gedetailleerder niveau. Met getallen het liefst. Geen probleem, maar ik zie dat als de back-office: het zijn middelen, instrumenten die pas betekenis krijgen als je die met namen en verhalen illustreert. Bert van Oers, noemt dat de narrativiteit van leerprocessen. In modern marketing jargon: storytelling. Ik ben geïnteresseerd in die verhalen, ik wil ze mee helpen schrijven en vertellen.

Bronnen

Sannino, A., Engeström, Y., & Lemos, M. (2016). Formative Interventions for Expansive Learning and Transformative Agency. Journal of the Learning Sciences. https://doi.org/10.1080/10508406.2016.1204547

Stetsenko, A. (2017). The transformative mind: Expanding Vygotsky’s approach to development and education. Cambridge University Press.

Van Oers, B. (2009). Narrativiteit in leerprocessen. Pedagogische Studiën, 86(2), 147–156.